Generatiesprong – Keuze van de grootouder of beslissing van het kind

Om meer te weten, lees onderstaand artikel of beluister onze podcasts ‘Generatiesprong op initiatief van de grootouder’ of ‘Generatiesprong op initiatief van het kind (ouder)’.

1. Op initiatief van de grootouder

De generatiesprong kan door u als grootouder zelf georganiseerd worden. Zo bent u zeker dat uw kleinkinderen effectief zullen begunstigd worden. U kunt tijdens uw leven schenkingen doen aan uw kleinkinderen. De schenkbelasting op een roerende schenking (geld, effecten) aan uw kleinkinderen bedraagt 3% (als inwoner van het Vlaams en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) en 3,3% (als inwoner van het Waals Gewest).

U kunt eveneens een testament opmaken waarin u een deel van uw nalatenschap aan uw kleinkinderen nalaat. De erfbelasting voor kleinkinderen begint aan 3% en loopt op tot 27% (in het Vlaams Gewest) en 30% (in het Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest).

Voor zover het erfdeel per kleinkind minder dan 12.500 euro bedraagt, betalen uw kleinkinderen in het Vlaams Gewest zelfs helemaal geen erfbelasting.
In functie van uw wensen en/of bezorgdheden kunt u voorwaarden verbinden aan de schenking of het legaat aan uw kleinkinderen.

U kunt uw eigen kinderen uiteraard niet volledig buitenspel zetten. Ze hebben altijd recht op een vast deel van uw nalatenschap (de reserve) en kunnen een vordering tot inkorting instellen wanneer hun reserve aangetast wordt.

Ongeacht het aantal kinderen, is hun reserve gelijk aan de helft van uw nalatenschap, vermeerderd met de schenkingen die u in het verleden hebt gedaan. Over de andere helft kunt u vrij beschikken.

2. Beslissing van het kind (ouder en erfgenaam)

Hebben de grootouders tijdens hun leven geen initiatief genomen naar de kleinkinderen toe, dan kunt u dat zelf doen op het ogenblik van hun overlijden.

Wanneer hun nalatenschap openvalt, hebt u als erfgenaam een drievoudige keuze: de erfenis zuiver aanvaarden, de erfenis aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving of de erfenis verwerpen.

Laat ons het voorgaande illustreren aan de hand van een voorbeeld: uw moeder overlijdt. Op dat moment bent u zelf 60 jaar en komt u financieel niets tekort om nu en in de toekomst in uw behoeften te voorzien. Uw kinderen daarentegen zouden best wel een duwtje in de rug kunnen gebruiken. Wat kunt u doen om hen te helpen?

a) U verwerpt de nalatenschap – Optie voor alle Belgische nalatenschappen

Sinds 2012 kan elke erfgenaam de erfenis verwerpen ten voordele van zijn eigen afstammelingen. Iedere erfgenaam heeft die mogelijkheid, ongeacht de woonplaats van de overledene.

U kunt de nalatenschap van uw moeder dus verwerpen ten gunste van uw kinderen. Door die verwerping zullen uw kinderen uw plaats in de erfenis innemen. U neemt die beslissing op het moment dat de nalatenschap openvalt. De verwerping dient voor de notaris te gebeuren. Het is niet mogelijk de erfenis slechts gedeeltelijk te verwerpen. Het is een alles-of-nietsverhaal!

Als u verwerpt, erft u niets. Door de verwerping vermijdt u een dubbele overgang, namelijk die van de grootouder naar zijn kind/ouder (u dus) en vervolgens die van het kind/ouder naar zijn kind (het kleinkind) en bijgevolg ook een dubbele belastingheffing. In rechte lijn variëren de tarieven van 3 tot 30% in Wallonië en Brussel en van 3 tot 27% in het Vlaams Gewest.

De successierechten behoren tot de bevoegdheden van de gewesten. Ieder gewest heeft zijn eigen tarieven. Om de toepasselijke tarieven te bepalen, bekijkt men de laatste fiscale woonplaats van de overledene op het moment van zijn overlijden. Heeft de overledene in de laatste vijf jaar voor zijn overlijden in verschillende gewesten gewoond, dan gelden de tarieven van het gewest waar de overledene in die periode van vijf jaar het langst gewoond heeft.

Verwerpt u de erfenis, dan ontvangen uw kinderen de erfenis en zullen er slechts een keer successierechten (of erfbelastingen) moeten betaald worden.

De verwerping wordt in heel België door dezelfde juridische regels beheerst en geregeld. Juridisch heeft de verwerping door de erfgenaam dezelfde gevolgen. Op fiscaal vlak bestaat er naargelang het bevoegde gewest echter een verschil in de successierechten (of erfbelastingen) die de kleinkinderen moeten betalen.

In het Vlaams Gewest wordt de te betalen erfbelasting voor ieder kleinkind bepaald op basis van het erfdeel dat ze ontvangen. Dat levert dus een direct fiscaal voordeel op: hoe meer de erfenis kan opgesplitst worden, hoe minder erfbelasting er moet betaald worden.

In het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geldt uitdrukkelijk dat de schatkist geen nadeel mag ondervinden door die verwerping. Uw kinderen (de kleinkinderen) zullen bijgevolg samen de successierechten moeten betalen die u had moeten betalen indien u de nalatenschap niet had verworpen. Door de verwerping kunt u uw kinderen dus financieel helpen op het moment dat ze het nodig hebben. Het grootste nadeel is dat de verwerping een alles-of-nietsbeslissing is. Een gedeeltelijke verwerping is niet mogelijk.

Dat verklaart waarom deze mogelijkheid geen groot succes werd sinds de invoering in 2012.

Zowel de Vlaamse als de Waalse decreetgever hebben op basis van de vorige regeling een nieuwe optie uitgewerkt waarbij in beide gewesten een gedeeltelijke erfenissprong mogelijk is.
 

b) Erfenissprong en schenking onder het Waalse fiscaal regime

In mei 2019 heeft het Waalse parlement een decreet gestemd waardoor een gedeeltelijke erfenissprong mogelijk wordt.

Dit decreet is nog niet in werking getreden.

Vanaf de inwerkingtreding van deze nieuwe maatregel (artikel 141 van het Waalse Registratiewetboek) kunt u de nalatenschap van uw moeder aanvaarden en beslissen om, na de betaling van de successierechten, uw kinderen het geërfde vermogen deels of volledig te schenken zonder schenkingsrechten te betalen.

• De roerende of onroerende schenking van het geërfde vermogen moet in rechte lijn gebeuren. Er is ook een notariële akte vereist waarin vermeld wordt dat de schenking een ‘generatiesprongschenking’ betreft.
• De schenking moet binnen de 90 dagen plaatsvinden nadat de aangifte van nalatenschap ingediend werd (dus ongeveer binnen de 7 maanden na het overlijden).
• Deze generatiesprong wordt gewestelijk geregeld. Zowel uw moeder als u dienen bijgevolg Waalse residenten te zijn. De woonplaats van uw kind speelt geen rol.
• De schenking kan niet gebeuren met een voorbehoud van vruchtgebruik.
   

c) Erfenissprong (doorgeefschenking) onder het Vlaamse fiscaal regime

Voor overlijdens na 1 september 2018 is het voor een erfgenaam mogelijk om een gedeeltelijke erfenissprong te realiseren. We keren terug naar ons voorbeeld. U aanvaardt de nalatenschap en u betaalt de erfbelasting. Vervolgens doet u een schenking van alle of een deel van de geërfde goederen (of van eigen roerende goederen met dezelfde waarde).

• Die schenking kan vrij van schenkbelasting gebeuren voor zover de waarde van de geschonken goederen niet meer bedraagt dan de brutowaarde van de met erfbelasting bezwaarde goederen.
• Die schenking dient voor een notaris te gebeuren binnen het jaar na het overlijden van de erflater. De schenking mag geen opschortende voorwaarde of termijn bevatten.
• De gedeeltelijke erfenissprong wordt beheerst door Vlaamse regelgeving. Zowel uw moeder als u dienen Vlaamse residenten te zijn. De woonplaats van uw kinderen (de kleinkinderen) speelt geen rol.
   

d) Erfenissprong en schenking onder het Brusselse fiscaal regime

Op dit moment is er nog geen gedeeltelijke erfenissprong mogelijk in Brussel. Het deels of volledig overslaan van een generatie is enkel mogelijk voor zover de grootouders bepaalde schikkingen hebben genomen naar hun kleinkinderen toe door middel van een schenking, erfovereenkomst of een testament.