Last-minute successieplanning: Hoe bescherm je je erfgenamen en je vermogen als de tijd dringt?
Bart Chiau
Het is nooit te vroeg om na te denken over je nalatenschap, maar jammer genoeg soms wel te laat. Als je niets vastlegt, wordt je erfenis verdeeld op basis van de regels van het wettelijk erfrecht. Maar wat als je plots te maken krijgt met een horrorscenario en je krijgt te horen dat je niet lang meer te leven hebt, de tijd dringt en er snel actie moet worden ondernomen? Wat is er dan nog mogelijk om bepaalde personen te beschermen of ook nog erfbelasting te besparen? Last minute planningstechnieken zijn niet altijd de voordeligste maar wel vaak nuttig.
Waarom last-minute successieplanning soms nodig is
Schenken is snel en efficiënt
Stel dat je te horen krijgt dat je terminaal ziek bent, dan kan je nog een deel van je roerend vermogen wegschenken. Een bank- of handgift heeft weinig zin want dan moet men in Vlaanderen en Wallonië nog minstens vijf jaar in leven blijven (in Brussel drie jaar tot 31/12/25), zo niet betaalt de begiftigde toch nog erfbelasting op de schenking. Maar je kan wel een geregistreerde schenking overwegen. Hierop betaalt de begiftigde onmiddellijk schenkbelasting van 3 of 7 % in Vlaanderen en Brussel en 3,3% of 5,5% in Wallonië. En dit kan digitaal gebeuren van bij je thuis. Bij het latere overlijden van de schenker is hierop geen erfbelasting meer verschuldigd.
Een hand- of bankgift die je deed in de afgelopen vijf jaar in Vlaanderen en Wallonië (in Brussel drie jaar tot 31/12/25) kan je in extremis nog laten registreren voor het overlijden, waardoor er schenkbelasting wordt betaald. Deze schenking komt dan niet meer in aanmerking voor de erfbelasting.
Een testament opmaken
Op het einde van je leven kan je de vererving van je nalatenschap zelf in handen nemen door nog snel een testament op te maken. Aan de hand van een testament kan je iemand buiten het wettelijk erfrecht bevoordelen of iemand binnen het wettelijk erfrecht meer geven dan waarop hij recht zou hebben op basis van dat wettelijk erfrecht. Let wel: een testament kan niet onbeperkt afwijken van het wettelijk erfrecht. Kinderen en partner hebben recht op een minimumdeel. (red. Het zogeheten reservataire deel)
Als je geen afstammelingen of partner hebt, kan je eventueel overwegen om alles via testament na te laten aan je ouders. Zij betalen de laagste tarieven van erfbelasting in rechte lijn. Je kan met je ouders dan afspreken om na je overlijden schenkingen te doen aan je broers, zussen, neefjes en nichtjes. Als de schenking geregistreerd wordt zijn de voordelige vlakke tarieven van schenkbelasting verschuldigd. Vervolgens is het aan de ouders om een verdere planning uit te werken.
Een zorgvolmacht is je parachute voor vermogensbeheer
Een zorgvolmacht is een uitermate nuttig instrument waarmee je iemand aanduidt die je vermogen kan beheren als je zelf niet meer in staat zou zijn om beslissingen te nemen (wilsonbekwaamheid). Hierdoor vermijd je dat je vermogen geblokkeerd zou geraken en er kostbare tijd verloren zou gaan omdat de vrederechter moet tussenkomen. Een zorgvolmacht laat toe om in extremis nog aan successieplanning te doen. Beschouw je zorgvolmacht als een parachute, die je hopelijk niet nodig hebt, maar wel altijd nuttig kan zijn.
Pas je begunstigde van je levensverzekering aan
Bij een nakend overlijden is het aan te raden om je lopende verzekeringscontracten onder de loep te nemen. Indien je levensverzekeringen lopen hebt, die een uitkering voorzien bij je overlijden, kan je als verzekeringsnemer de begunstigingsclausule nog wijzigen zolang je leeft. Zorg ervoor dat die in overeenstemming zijn met je laatste testament.
Trouwen of wettelijk samenwonen: juridische optimalisatie
Je kan ook nog trouwen met je partner of een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen. Op die manier creëer je een al dan niet beperkt wettelijk erfrecht met eventueel een besparing op de verschuldigde erfbelasting.
Besluit: Laat je begeleiden door een notaris en een estate planner
Er bestaan ‘last minute’ zeker nog mogelijkheden om naasten te beschermen of erfbelasting te besparen maar die zijn eerder beperkt. Daarom is het belangrijk om tijdig met successieplanning te starten en regelmatig bij te sturen in functie van de persoonlijke situatie. Een aantal technieken zoals een schenking, een testament, een wijziging van de begunstigingsclausule in een levensverzekering, een aanpassing van het huwelijkscontract… zijn nog te overwegen bij een naderend levenseinde, voor zover men nog handelingsbekwaam is. De specifieke situatie waarin een terminaal zieke zich bevindt, leidt tot de nodige kopzorgen. Gezien de complexe materie en de emotionele factor is het bij een last minute successieplanning aan te raden zich te laten begeleiden door een notaris of estate planner.
Disclaimer: Deze blogpost biedt algemene informatie over successieplanning en is geen juridisch of fiscaal advies. Voor een correcte toepassing van de besproken technieken en om risico’s op betwisting of fiscale sancties te vermijden, raden wij aan om steeds een notaris of estate planner te raadplegen.
