Hoe plant u uw successie als alleenstaande zonder kinderen?

Bron: tijd.be - 20 oktober 2023

Als u niets regelt …

Als u niets regelt, dan zal het gewone erfrecht van kracht zijn. ‘Leven uw ouders nog en zijn er broers en/of zussen? Dan gaat de helft naar uw ouders (elk 1/4) en de helft naar uw broer(s) en/of zus(sen), waarbij elk een gelijk deel krijgt’, zegt Astrid Dutré, Senior Estate Planner bij Nagelmackers.

‘Is een van uw ouders overleden? Dan krijgt de langstlevende ouder 1/4 en wordt 3/4 evenredig verdeeld over uw broers en zussen. Zijn er geen grootouders, ouders, broers of zussen, dan staan uw nonkels, tantes, neven en nichten als volgende in rij.’

Fiscale weerslag

Naast de familiale puzzel is ook het fiscale plaatje belangrijk om bij stil te staan. Iedereen die van u erft zal erfbelasting betalen. Voor uw ouders bedragen de tarieven in de laagste schijf 3 procent en in de hoogste schijf 27 procent (in Brussel en Wallonië is dat tot 30%). In Vlaanderen worden de roerende en onroerende goederen nog eens afzonderlijk belast. Voor uw broers en zussen is de pil zwaarder om slikken met tarieven tot 55 procent in Vlaanderen en tot 65 procent in Brussel en Wallonië en wordt het roerend en onroerend vermogen samen geteld.

Moet u (n)iets doen?

Als u een moeilijke relatie heeft met uw familie, dan kan de bovenstaande uitkomst prima voor u werken. Het kan best zijn dat het u weinig uitmaakt of de successiefactuur hoog is, omdat u er zelf ‘nadien geen last’ van zal ondervinden. En dat is helemaal oké.

‘Als u vindt dat deze uitkomst niet in lijn is met uw wensen, dan zal u iets moeten regelen. Als alleenstaande kan dat een uitdaging zijn, want vaak is er een spanningsveld. Enerzijds wil u wel iets doen omdat de successiefactuur voor de nabestaanden hoog is. Anderzijds wil u genoeg overhouden en zo lang mogelijk zelf aan het stuur blijven. De emotionele drempel om aan uw eigen kinderen iets na te laten is lager dan bij een neefje dat u één keer per jaar bij het kerstdiner ziet’, zegt Pieter Haine, Teamleader Estate & Tax Planning bij Nagelmackers.

Als u iets wil regelen, dan kan u verschillende pistes bewandelen, zowel bij overlijden als bij leven.

Bij overlijden

Het voordeel van deze strategie is dat u meester blijft over uw vermogen. U kan bepalen welk deel naar wie gaat, en kan dit ook herroepen.

• Met een testament kent u alles toe aan uw ouders, aangezien zij voordeligere tarieven genieten in de erfbelasting. Nadien kunnen zij dan in rechte lijn doorschenken.
• Met een vriendenerfenis (in Vlaanderen en vanaf 2024 in Brussel) kan u onder een gunstig fiscaal tarief een deel van uw erfenis nalaten aan een vriend of bloedverwant (anderen dan kind, kleinkind, partner of ouder). Dat is evenwel beperkt tot een schijf van 15.000 euro voor alle vrienden samen. Dat levert een voordeel op tot 3.300 euro.
• In Brussel en Wallonië kan een duolegaat een optie zijn. U neemt twee begunstigden op in uw testament, waaronder een goed doel. Het goede doel heeft de verplichting om de erfbelasting op het deel van uw familielid of vriend te betalen. Door die omweg te nemen, zullen zij netto méér van de erfenis overhouden.
• U kan een goed doel opnemen in uw testament. In Vlaanderen zijn die vrijgesteld van successierechten; in Wallonië en Brussel geldt een tarief van 7 procent.
• U kan bij de Koning Boudewijnstichting een fonds op naam oprichten. Een beheerder zorgt er dan voor dat uw middelen na uw overlijden aangewend worden voor het door u beschreven doel.

Bij leven

U kan bij leven al een schenking doen. ‘Bij een notariële schenking aan uw broer, zus, neef, nicht en elke andere derde is 7 procent schenkbelasting verschuldigd in Vlaanderen en Brussel en 5,5 procent in Wallonië (voor roerende goederen). Dat is al een pak lichter dan de tarieven van de erfbelasting”, vervolgt Dutré.

‘Het nadeel is dat u het niet kan terugdraaien: gegeven is gegeven. Gelukkig kan u voorwaarden koppelen aan een schenking. Zo kan u beleggingen of vastgoed schenken met voorbehoud van vruchtgebruik, een optionele financiële rentelast of een last tot levensonderhoud’, zegt Haine. Ook de bankgift aan 0 procent blijft mogelijk, maar dan moet u als schenker nog 3 jaar (Vlaanderen en Brussel) of 5 jaar (Wallonië) blijven leven. ‘Een gesplitste vastgoedaankoop behoort ook tot de opties. Net als de oprichting van een maatschap, zodat u nog volledige controle kan behouden.’

Andere mogelijkheden

Ook ouders kunnen anticiperen op het feit dat één van hun kinderen zelf geen kinderen heeft. Zij kunnen werken met een restlegaat. Dat is een testament waarbij u twee begunstigden aanstelt. De eerste erft in eerste instantie alles. Wat na zijn dood overblijft, gaat niet naar zijn wettelijke erfgenamen, maar naar de tweede begunstigde (bijvoorbeeld zijn broer) die u in het testament aanwees. De erfbelasting zal verschuldigd zijn op basis van de band tussen de testator en de tweede begunstigde. Ook een restschenking is mogelijk. Die laat toe om in één schenkingsakte een deel van uw vermogen te schenken aan een eerste begiftigde, om vervolgens te verduidelijken dat het resterende saldo van die schenking toekomt aan een tweede begiftigde mocht de eerste begiftigde overlijden. In dat geval is schenkbelasting verschuldigd op basis van de band tussen de initiële schenker en de tweede begiftigde.