Het Amerikaanse schuldenplafond: wat als de limiet wordt bereikt?

Schuldlimiet in de Verenigde Staten

Het Amerikaanse ministerie van Financiën definieert de schuldlimiet en de gevolgen ervan als volgt:

De schuldlimiet is de totale hoeveelheid geld die de regering van de Verenigde Staten mag lenen om te voldoen aan haar bestaande wettelijke betalingsverplichtingen, voor sociale uitkeringen en ziektekosten, lonen van militairen, rente op de staatsschuld, belastingteruggaven enz.

De schuldlimiet is geen toelating om nieuwe uitgaven te doen. Zij stelt de regering louter in staat om de bestaande wettelijke verplichtingen te financieren.

De schuldlimiet niet verhogen zou catastrofale gevolgen hebben voor de economie, en bovendien ongezien zijn in de Amerikaanse geschiedenis. Het zou een nieuwe financiële crisis ontketenen en de banen en het spaargeld van gewone Amerikanen in gevaar brengen. Het Congres heeft vragen om de schuldlimiet op te trekken altijd gehonoreerd, al 78 keer sinds 1960.

Het schuldenplafond ligt vandaag op 31,4 biljoen USD of ongeveer 133% van het nominale bbp.

Heet politiek hangijzer

De afgelopen tien jaar werd het politieke spel rond het schuldenplafond steeds verder op de spits gedreven. De debatten slepen tot op de valreep aan, maar uiteindelijk wordt net op tijd een akkoord gevonden, al gebeurt dit steeds dichter bij de deadline van middernacht. Sinds 2016 is het land opnieuw helemaal gepolariseerd, met een verdeeld Congres, namelijk een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en een Democratische meerderheid in de Senaat. Wat de markten vandaag nog meer zorgen baart, is dat een compromis mogelijk pas na middernacht zal worden bereikt en de VS dus voor het eerst in hun geschiedenis technisch in wanbetaling zouden gaan.

Wat zijn de standpunten van de politieke partijen vandaag?

President Biden heeft de afgelopen weken meermaals geweigerd om te buigen voor de eisen en zegt alleen een akkoord zonder voorwaarden te zullen aanvaarden. De Republikeinen hebben natuurlijk een heel andere kijk op de zaak. Mitch McCarthy, leider van de Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, stelt een compromis voor met een aantal belangrijke voorwaarden en stelt het als volgt: “Als uw kind een kredietkaart had en systematisch tegen de limiet bleef botsen, zou u die niet gewoon steeds verder verhogen. U zou in gesprek gaan om te bepalen waar uw kind te veel aan uitgeeft en wat het anders kan doen. Het is tijd voor de federale overheid om dat ook te doen.”

Gevolgen van een overschrijding van het schuldenplafond

Aangezien het schuldenplafond tot op heden nooit werd overschreden, begeven we ons hier op onbekend terrein. Er zijn echter enkele studies en simulaties voorhanden van verschillende denktanks, onderzoeksbureaus en de Federal Reserve die een potentieel beeld schetsen.

Mogelijke gevolgen van een overschrijding van het schuldenplafond zijn onder meer een ratingverlaging door ratingbureaus, hogere financieringskosten voor bedrijven en huiseigenaren, en een daling van het consumentenvertrouwen die een schokgolf door de Amerikaanse financiële markten kan sturen en de economie in een recessie kan storten. Maar hoe zwaar kan de Amerikaanse economie getroffen worden? Die impact wordt deels beïnvloed door de duur van de impass …

• Economen van Goldman Sachs schatten dat bij een overschrijding van het schuldenplafond zowat een tiende van de economische activiteit in de VS onmiddellijk tot stilstand zou komen. Dat is dus een bijzonder zware recessie.
• Volgens de centrumlinkse denktank Third Way kan een overschrijding met wanbetaling tot gevolg drie miljoen banen doen verdwijnen, een gemiddelde dertigjarige hypotheek 130.000 USD duurder maken en de rente genoeg doen stijgen om de staatsschuld met 850 miljard USD te doen toenemen.
• Toen in 2021 een verhoging van het schuldenplafond uitbleef, besloot Moody's Analytics dat de toepassing van de schuldlimiet een torenhoge prijs zou hebben voor de Amerikaanse economie. In de simulatie van Moody's zou, als de impasse enkele maanden had geduurd, de werkgelegenheid met 5 miljoen banen afgenomen zijn en het reële bbp op korte termijn met bijna 4 procent gedaald zijn alvorens in de daaropvolgende kwartalen te herstellen.
• In oktober 2013 simuleerde de Federal Reserve de gevolgen van een toepassing van het schuldenplafond gedurende een maand waarin het ministerie van Financiën wel alle rentebetalingen zou blijven uitvoeren. De economen van de Fed schatten dat een dergelijke impasse zou leiden tot een stijging van de Amerikaanse tienjaarsrente met 80 basispunten, een daling van de aandelenkoersen met 30%, 10% waardeverlies voor de USD en een terugval van het consumenten- en ondernemersvertrouwen. Dat zou leiden tot een lichte recessie met een stijging van de weerkloosheid tot gevolg. Vandaag zou zo'n stijging neerkomen op een verlies van ongeveer 2 miljoen banen in 2023 en 2,8 miljoen banen in 2024.
• Macroeconomic Advisers maakte in 2013 een soortgelijke oefening. Het beoordeelde de economische kostprijs van twee scenario’s met een impasse van korte duur en een impasse van twee maanden. Zelfs in het scenario waarin de impasse snel werd opgelost, waren de economische gevolgen aanzienlijk: een lichte recessie en een verlies van 2,5 miljoen banen dat slechts zeer langzaam opnieuw werd goedgemaakt. In de twee maanden durende impasse waren de effecten groter en langduriger. Op korte termijn zouden tot 3,1 miljoen banen verdwijnen. Zelfs twee jaar na de crisis zouden er nog 2,5 miljoen banen minder zijn dan anders het geval was geweest.
• Een simulatie van het CEA (Council of Economic Advisors van het Witte Huis) van het effect van een langdurige wanbetaling wijst op een onmiddellijke, scherpe recessie in de grootteorde van de financiële crisis van 2008. In het derde kwartaal van 2023 zou de aandelenmarkt met 45% kelderen, met dramatische gevolgen voor pensioenspaarrekeningen. Tegelijk maken het consumenten- en ondernemersvertrouwen een stevige duik, waardoor de consumptie en de investeringen afnemen. De werkloosheid zou stijgen met 5 procentpunt. In tegenstelling tot tijdens de financiële crisis en de coronacrisis kan de overheid consumenten en bedrijven in dit geval niet te hulp schieten.

In een worstcasescenario zouden de kosten nog hoger zijn als de wanbetaling blijft aanslepen.

Is er een noodplan voor het worstcasescenario?

Hoewel het schuldenplafond nog niet eens is overschreden, zien we dat de markten zich al voorbereiden op het ondenkbare. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het verloop van kortlopende Amerikaanse schatkistcertificaten en de risicopremies op korte looptijden: schatkistcertificaten die begin juni vervallen hebben een hogere rente dan die met een vervaldatum amper één maand later.

De Fed zit dan in een netelige situatie. Het beste scenario voor de Fed is om apolitiek te blijven en vanaf de zijlijn toe te kijken. Jerome Powell gaf zelf aan dat het schuldenplafond een begrotingskwestie is die een politieke oplossing moet krijgen. De woorden van Jerome Powell moeten om diverse redenen echter met een korrel zout genomen worden. De Fed speelt sinds de grote financiële crisis achter de schermen namelijk ook een rol in de begroting, want diverse maatregelen van het monetaire beleid hadden budgettaire gevolgen. Bovendien moet de Fed onder meer ook waken over de stabiliteit en volatiliteit van de financiële markten en voor voldoende liquiditeit zorgen. Tot slot heeft de Fed meermaals aangegeven dat ze bereid is de inflatie te beteugelen door de rente ook in de toekomst nog te verhogen, ook al zou dat negatieve gevolgen hebben voor de conjunctuur en werkgelegenheid.

Een andere mogelijke – maar bedenkelijke – aanpak is om door te gaan alsof er niets aan de hand is of een of andere hogere rechtsregel in te roepen. Dit plan B zou uiteraard een juridisch staartje krijgen, met een onvermijdelijke rechtszaak voor het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het enige voordeel eraan is dat het kostbare tijd oplevert.

Het ene scenario is al onwaarschijnlijker dan het andere, maar de toekomst zal uitwijzen of er een overschrijding komt van het schuldenplafond en welke oplossingen dan gevonden zouden worden.

Meer macro-economisch nieuws? Bekijk dan ook deze artikels.